संकटादेवीको उत्पत्ति र धार्मिक महत्त्व

उत्पत्ति

संकटा देवी हिन्दू धर्म तथा बौद्ध धर्ममा सम्मान गरिने एक शक्तिशाली देवी हुन्। उनको उत्पत्तिको सम्बन्ध विभिन्न पुराण, तान्त्रिक ग्रन्थ तथा स्थानीय कथाहरूसँग गाँसिएको पाइन्छ।

हिन्दू परम्परा अनुसार, संकटादेवी महाकालीको एक रूप मानिन्छिन्। उनलाई संकट नाश गर्ने शक्ति भएकी देवीका रूपमा वर्णन गरिन्छ। मान्यता अनुसार, ब्रह्माण्डमा जब महाविनाश (संकट) आउन थाल्यो, तब देवी महाकालीले संकटादेवीको रूप धारण गरी भक्तहरूको रक्षा गरेकी थिइन्।
बौद्ध परम्परामा, संकटादेवीलाई आर्यतारा वा वज्रयोगिनीको रूपमा पनि पूजिन्छ। विशेष गरी नेपालमा, नेवार बौद्ध परम्परामा उनलाई महाचिन्ताकी तारा (Great Rescuer Tara) का रूपमा लिइन्छ।

धार्मिक महत्त्व

१. संकट निवारणकर्त्री – संकटादेवीको पूजा विशेष गरी संकटबाट मुक्ति पाउन, रोग-व्याधिबाट बच्न, शत्रु नाशका लागि, र परिवारमा सुख-समृद्धिका लागि गरिन्छ।

शक्तिको प्रतीक – उनी शक्ति (शक्ति-मार्ग) का प्रतीक हुन्। भक्तजनहरूले तान्त्रिक विधिद्वारा उनको पूजा गर्दा शीघ्र फल प्राप्त हुन्छ भन्ने विश्वास छ।
विशेष पूजा र व्रत – संकटादेवीको पूजा विशेष गरी मङ्गलबार र शनिबार गरिन्छ। भक्तजनहरू संकटादेवी मन्दिरमा गई दीप, पुष्प, रातो कपडा, तथा अन्य पूजासामग्री चढाउने गर्छन्।
नेपालमा संकटादेवीको महत्त्व – नेपालमा काठमाडौंको संकटामन्दिर (तेकुमा) अत्यन्त प्रसिद्ध छ। यो मन्दिर हिन्दू र बौद्ध दुवै समुदायका लागि आस्थाको केन्द्र हो।

निष्कर्ष

संकटादेवी संकट निवारण गर्ने देवीका रूपमा पूजिन्छिन्। उनको पूजा र आराधनाले भक्तहरूको कष्ट, भय, तथा संकटहरू हट्ने विश्वास छ। हिन्दू तथा बौद्ध परम्परामा समान रूपमा सम्मान गरिने देवी भएकाले नेपालमा उनको विशेष महत्त्व छ।

Facebook Comments Box